ბუნემრივი სტიქიური მოვლენები

ბუნებრივი  მოვლენა ზოგჯერ კატასტროფული   ხასიათის  პროცესად  გადაიქცევა. მაგალითად,დიდი რაოდენობით  ნალექმა შესაძლებელია წყალდიდობა გამოიწვიოს,უეცარმა დათბობამ ზვავების გააქტიურება,წნევის რყევამ -დამანგრეველი სიძლიერის ქარი და ა.შ ნებისმიერი ბუნებრივი მოვლენა და პროცესი გეოგრაფიულ სივრცეში ვითარდება. ამიტომ კატასტროფული  ხასიათის ბუნებრივი მოვლენების გეოგრაფიული თავისებურების შესწავლასა და პროგნოზირებას უდიდესი მნიშვნელობა აქვს.
 ბუნებრივი მოვლენებიდან და პროცესებიდან კატასტროფულია მიწისძვრა,ვულკანის ამოფრქვევა, მეწყერი,ზვავი,ტაიფუნი,წყალდიდობა და სხვ.თითოეული მათგანი სხვადასხვა გეოგრაფიულ პირობებში ვითარდება  და სხვადასხგვარი საშიშროებით ხასიათდება. მათ ერთი რამ აერთიანებს -ისინი განსაკუთებით საშიშია ადამიანის სიცოცხლისათვის  


 დედამიწაზე სტიქიურ მოვლენებს ბუნებრივი კატასტროფების სახით ადგილი აქვს როგორც ხმელეთზე, ასევე წყალქვეშ. ყველაზე დამანგრეველი სტიქიური მოვლენებია მიწისძვრები, ვულკანიზმი, წყალდიდობა, გრიგალისებური ქარები, ციკლონური ქარიშხლები, ტაიფუნი, თოვლის ზვავები.

მათი მასშტაბები თანდათან მატულობს, რაც დაკავშირებულია ახლი ტერიტორიების ათვისებასთან: ვჩეხავთ ტყეებს, ვაბინძურებთ წყალსაცავებს, მდინარეებზე ვაგებთ კაშხლებს და ა. შ. სტიქიური მოვლენების შესახებ ცნობებს უძველესი მატიანეები გვაწვდიან:

http://stiqiurimovlenebi.blogspot.com/ 

მიწისძვრა

მიწისძვრა – ბუნებრივი მიზეზებით გამოწვეული დედამიწის ზედაპირის რხევაა. მიწისძვრების უმრავლესობა სუსტია იმისთვის, რომ შესამჩნევი იყოს ადამიანისთვის. ზოგი მათგანი კი იწვევს დიდ ნგრევას, რასაც ხშირად თან ახლავს მსხვერპლი.ყველაზე უარყოფითი რაც მიწისძვრას ახასიათებს ეს არის მისი გავრცელების არეალი. იგი ეპიცენტრიდან გაცილებით მეტ მანძილზე ვრცელდება. სპიტაკის მიწისძვრის დროს ეს იყო 7.2 მაგნიტუდა მოხდა 1988 წლის 7 დეკემბერს. იგი გავრცელდა კილომეტრებზე ისე რომ საქართველოშიიც მოაღწია და აქ იყო 4-5 მაგნიტუდის მიწისძვრა. ამ დროს იქ 25.000ადამიანი დაიღუპა. შენობები არ იყო დაცული სტატისტიკურად მიწისძვრა 10 წუთით გვიან რომ მომხდაროყო ბავშვები მოასწრებდნენ რა საიმედო სკოლებიდან გამოსვლას. ამ დროს სრულიად დაინგრა ქალაქი სპიტაკი და 58 სოფელი მის გარშემო, ნაწილობრივ დაინგრა ქალაქებო: ლენინაკანი, სტეპანავინი, კიროვანი და ა.შ. დაინგრა 400 დასახლებული პუნკტი და 514000 ადამიანი უსახლკაროდ დარჩა.

 https://www.google.com

ცუნამი

ცუნამი — ოკეანის ძალიან დიდი სიგრძის გრავიტაციული ტალღები,რომლებიც უმთავრესად წარმოიქმნება ფსკერზე ან სანაპირო ზოლში მომხდარი6,5 ბალზე მეტი  ვულკანური  მოქმედებისა და სხვა ტექტონიკური პროცესების შედეგად. ცუნამის 1000-მდე ცნობილი შემთხვევიდან 100-ზე მეტი კატასტროფული იყო. ცუნამის 80% წყნარი ოკეანის პერიფერიაზე ჩნდება.
ცუნამის ტალღების გავრცელების სიჩქარე 50-დან 1000 კმ/სთ-მდე, ხოლო ტალღის სიმაღლე 0,1მ-დან(ღია ზღვაში) 5მ-მდე(ნაპირთან) მერყეობს. ცუნამი დიდ ნგრევასა და სხვერპლს იწვევს. ლისაბონის 1755 წლის მიწისძვრის შედეგად წარმოქმნილმა ტალღებმა ნაპირიდან 1კმ-ის მანძილზე შეაღწია ხმელეთზე და ოკეანეში ჩარეცხა ნაპირთან მდგომი გემები,სახლები,ხიდები, ადამიანები.

http://www.youtube.com

2005 წელს ინდონეზიის კუნძულებთან მომხდარმა მიწისძვრამ გიგანტური ცუნამი წარმოქმნა, რომელიც თავს დაატყდა აზიისა და აფრიკის ქვეყნებს და 200 ათასზე მეტი ადამიანი იმსხვერპლა.

http://www.google.com

ზვავი

ზვავი - მთის ფერდობზე მოძრავი თოვლის მასა.
ზვავი სტიქიური, ხშირად კატასტროფული მოვლენაა. იგი უპირველეს ყოვლისა, მთებთანაა დაკავშირებული. ზვავის ჩამოსვლისათვის ყველაზე ხელსაყრელი პირობა იქმნება თუ: თოვლის საფარი აღემატება 20 სმ-ს, მთის ფერდობის დახრილობა მერყეობს 15-დან 50 გრადუსამდე და ტერიტორიაზე არ არის ტყე. ყველაზე ხელსაყრელი ვითარება ზვავის ჩამოწოლისათვის იქმნება 30⁰-40⁰-ით დახრილ ფერდობებზე და მაშინ, როცა ერთ დღის განმავლობაში 10 სმ-ზე მეტი თოვლი მოდის. ზვავი გარკვეული სისქის თოვლის საფარის ჩამოყალიბებასთანაცაა დაკავშირებული, ამიტომ მათი მოქმედება ძირითადად ზამთრის თვეებშია მოსალოდნელი. პერიოდს, როცა მოსალოდნელია ზვავის გააქტიურება, ზვავსაშიში ეწოდება.
https://www.google.com 

წყალდიდობა

არსებობს წყალდიდობის რამდენიმე სახე:  
წყალოვარდნა — წყლის დონის უეცარი მატება, განპირობებული თავსხმა წვიმებით ანთოვლის ინტენსიური დნობით. წყალმოვარდნა ძნელადპროგნოზირებადი მოვლენაამდინარეთა წყალდიდობა ოთხი ტიპისაა, რომლებიც ერთმანეთისაგან განმეორების სიხშირით, მასშტაბით და მიყენებული ზიანის ოდენობით განსხვავდებიან. ესენია:

უმნიშვნელო წყალდიდობა დამახასიათებელია ვაკის მდინარეებისათვის, აღინიშნება 5-10 წელიწადში ერთხელ. წყალდიდობისას იფარება მდინარის მიმდებარე ტერიტორიის 1/10, არ იწვევს მნიშვნელოვან მატერიალურ ზარალს და არ არღვევს ცხოვრების ჩვეულებრივ რიტმს.

მნიშვნელოვანი წყალდიდობა დამახასიათებელია როგორც ვაკის, ისე მთისმდინარეებისათვის, აღინიშნება 20-25 წელიწადში ერთხელ. წყალდიდობისას ფარება მდინარის ხეობის მნშივნელოვანი ნაწილი. იწვევს არსებით მატერიალურ ზარალს, მოსახლეობის გარკვეული ნაწილის ევაკუაციას და ცხოვრების ჩვეული რიტმის შეცვლას.

მასშტაბური წყალდიდობა მოიცავს მდინარის მთელ აუზს, აღინიშნება 50-100 წელიწადში ერთხელ. ხშირ შემთხვევაში თითქმის მთლიანად იფარება მდინარის მიმდებარე ტერიტორია, დასახლებული პუნქტები. იწვევს დიდ მატერიალურ ზარალს, მკვეთრად ცვლის ადამიანთა ყოფა-ცხოვრებასა და სამეურნეო საქმიანობას, მოითხოვს მოსახლეობისა და მატერიალური ფასეულობების ევაკუაციას.

კატასტროფული წყალდიდობა — იტბორება უზარმაზარი ტერიტორიები, მთლიანად, პარალიზებულია ადმიანის საქმიანობა. მოიცავს არაერთი მდინარის აუზს, აღინიშნება 100-200 წელიწადში ერთხელ ან უფრო იშვიათად. ამგვარი წყალდიდობა იწვევს ადამიანთა მსხვერპლს, უდიდეს მატერიალურ ზარალს. ვრცლად.

http://www.youtube.com  

მეწყერი

მეწყერი — მიწის მასების ან ქანების ფენის მოწყვეტა და გადაადგილება მთის კალთაზე ან ფერდობზე სიმძიმის ძალის გავლენით. მეწყერი უფრო ხშირად იქ წარმოიქმნება, სადაც წყალშემკავებელი (თიხოვანი) და წყლიანი (მაგ., ქვიშა-ხრეშიანი) ქანები ერთმანეთს ენაცვლება და შრეთა დაქანება კალთის დაქანების თანხვედრილია. მეწყერის მიზეზია ქანების წონასწორობის დარღვევა, რასაც იწვევს ფერდობის ძირის გამორეცხვა, გამოფიტვის ან გადამეტტენიანების გამო ქანების სიმტკიცის შესუსტება, სეისმური ბიძგები, ადამიანის სამეურნეო საქმიანობა ადგილის გეოლოგიური პირობების გაუთვალისწინებლად და სხვ. მეწყერი დიდ ზიანს აყენებს სახალხო მეურნეობას. მასთან ბრძოლის ეფექტური საშუალებაა მთის კალთების გატყიანება, საინჟინრო ნაგებობებით გამაგრება, დრონაჟი და სხვა.

http://www.youtube.com

ttp://www.google.com